Âşık Paşa nın Garibnâme de Hikmete Bakışı

Türk-İslam düşüncesini şekillendiren bir kavram olan hikmet, “yargıda bulunmak” manasına gelen “hükm” masdarından isim olup “engellemek, alıkoymak, gemlemek; sağlam olmak” anlamlarındaki “ihkâm” masdarıyla anlam ilişkisi içerisindedir. Bu tasavvufta eşyanın hakikatine ulaşmak, varlığın sırrını keşfederek oluş amacını kavramak ve tüm bunlardaki ilahî iradenin rolünü keşfetmek demektir. Kuran-ı Kerim’de hikmete, öğüt, idrak yeteneği, ilim, peygamberlik, Kuran’ın tefsiri, Kuran ilmi neticede bizzat olarak çok geniş çerçevede manalar verilmiştir. Klasik Türk edebiyatının ilk dönemlerinden sonlarına kadar hikmetli söz söyleme geleneği devam etmiştir. Anadolu sahasında verilen temel eserlerinin en önde geleni, Âşık Paşa’nın (ö. 733/1332) Garibnâme’si şekil muhteva bakımından şairin düşünce tarzını, hayata ibretle bakışını, hayal gücünün sınırsızlığını, dikkatini, ilmî titizliği ile nizama verdiği önemi göstermesi yanında hikmet yönünü vermesi açısından da önem taşıyan eserdir. Devrinin ideologlarından bilginlerinden Paşa, âlemde gördüğü hadiselere ibret gözüyle bakarak insanlığı tarafına çekmek isteyen şairdir. açıdan bakılırsa kâinat kitabı tasarladığı Garibnâme’de hikmetle ilgili sayıda bilgi bulunduğunu ifade etmek gerekir. Garibnâme, pek olduğu gibi hikemî edebiyat eserlerden biridir. çalışmada mezkûr eserde yer alan tanımları üzerinden edebiyatın başında hikmete bakışı değerlendirilmeye çalışılmıştır. Çalışmada Garibnâme’den seçilen yüz elli beyit analiz yapılmıştır.